RADIO DAYS 1

Mια ζωή ραδιόφωνο

>Γκρενά τραπεζομάντιλα
και χρωματιστά γυαλιά<

ΠEPIOΔIKO TAXYΔPOMOΣ – ΠOΛITIΣMOΣ ΘEMA
– 1991.

ΡΗΝΙΩ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑ
Τα παλιά χρόνια, τότε που τα ερτζιανά είχαν «ειδικούς»
ακροατές, η φωνή της κρατούσε καθηλωμένη τη βελόνα του
ραδιοφώνου μας στη δική τους συχνότητα. Αν και το
αποπειράθηκε, η τηλεόραση δεν την κράτησε. Σήμερα
περιπλανιέται στα επικίνδυνα μικρόφωνα της ιδιωτικής
ραδιοφωνίας. Τι έχει να πει;
Η «άνοιξη της ελεύθερης ραδιοφωνίας» σημάδεψε το
ραδιόφωνο, κατά τη δεκαετία που πέρασε, με ένα αλλιώτικο
ύφος προσέγγισης των ακροατών, ακολουθώντας τους
σαφείς νόμους του εμπορικού αλλά και του πολιτικού
παιχνιδιού. Σήμερα, ύστερα από τα πρώτα πειραματικά
χρόνια, το ραδιόφωνο μοιάζει να γνωρίζει πολύ καλά το
κοινό των ακροατών στο οποίο θέλει να απευθύνεται, καθώς
οι μετρήσεις, πανάκεια στο κυνήγι της ακροαματικότητα,
ανιχνεύουν ανηλεώς προτιμήσεις και ανάγκες. Έτσι, ο
ραδιοφωνικός λόγος, που κατ’ αρχάς μειώθηκε στα
προγράμματα της κρατικής ραδιοφωνίας, ως μη
ακροαματικός, μπήκε στα σπίτια μας ως «εναλλακτικός» από
την ιδιωτική ραδιοφωνία, εν ονόματι της ακροαματικότητας.
Τώρα, κάποιοι νοσταλγούν τις παλιές καλές εποχές κι άλλο
δοξάζουν τις καινούριες μέρες.
Η Ρηνιώ Παπανικόλα διατηρεί μια μακροχρόνια και ευτυχή
σχέση με το ραδιόφωνο, παλιό και νέο. Η πρώτη εκπομπή
του Ταχυδρόμου, που κράτησε 2 ½ χρόνια στο Δεύτερο
Πρόγραμμα της κρατικής ραδιοφωνίας, όρισε τότε την αρχή
μιας ραδιοφωνικής καριέρας. Μουσικές εκπομπές, αλλά και
λόγου, με λαογραφικό κυρίως περιεχόμενο, έγιναν οι
αγαπημένες ώρες για πολλούς ακροατές. «Τα τραγούδια της
γης», «Το ελληνικό παραμύθι στο Γ’». «Το γλυκό του
κουταλιού στο Β’» και πολλές άλλες. Η γνώση της για το
τραγούδι θα τη φέρει στο Θέατρο Τέχνης του Καρόλου
Κουν, κάνοντας τις μουσικές επιμέλειες των θεατρικών
παραστάσεων του και στον κινηματογράφο, παίρνοντας το
ειδικό βραβείο Μουσικής Επιμέλειας στο Φεστιβάλ
Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη το 1981. Ύστερα
τηλεόραση και πάντα ραδιόφωνο.
Σήμερα, ύστερα από τη σημαντικότατη συμμετοχή της στο
δίχρονο εγχείρημα που ονομάστηκε «902 Αριστερά στα FM»,
παρούσα στο πρόγραμμά του «ΜΕΛΩΔΙΑ» με εκπομπές
ελληνικού τραγουδιού. Κι εμείς να επιμένουμε να μάθουμε τι
είναι το ραδιόφωνο σήμερα.
«Σήμερα τι είναι ραδιόφωνο; Να πούμε πρώτα τι είναι
ραδιόφωνο. Το ραδιόφωνο είναι μαγεία, είναι ομορφιά. Το
ραδιόφωνο σε κάνει να ονειρεύεσαι. Το ραδιόφωνο είναι ένα
παράθυρο στον κόσμο. Το ραδιόφωνο είναι παιδεία. Το
ραδιόφωνο είναι εσύ ο ίδιος. Το ραδιόφωνο είναι
αντανάκλαση».
Μιλάτε για το ελεύθερο ραδιόφωνο ;
«Ραδιοφωνία ελεύθερη και «σκλαβωμένη»».
Ποια ήταν η πιο ελεύθερη ;
«Η «σκλαβωμένη»».
Παιχνίδι λέξεων με παρωνύμια ;
Όχι, απολογισμός στυγνός. Ελευθερία ή θάνατος. Ελευθερία
του άσχετου, θάνατος του ραδιοφώνου».
Έτσι ορίζετε το ελεύθερο ραδιόφωνο ;
«Σχεδόν έτσι. Το ελεύθερο ραδιόφωνο ή το live ξέχασε τα
ελληνικά του, ξέχασε την ανατροφή του, ξέχασε τον ρόλο
του και τον στόχο του. έγινε εφημερίδα και Κατίνα.
Απέκτησε ακροαματικότητα και μετρήσεις. Τι μετράμε ; Ένα
κιλό μπαμπάκι κι ένα κιλό σίδερο. Ποιο είναι πιο βαρύ; Άντε,
ντε, απάντηση : ο φελλός. (Γέλια)».
Βαρύ ακούγεται. Και οι μετρήσεις ; Τι μετρούν ;
«Τι μετράνε οι μετρήσεις ; Τον μέσον όρο. Ποιος είναι
σήμερα ο μέσος όρος ; Αυτός που διαμορφώθηκε από το
ραδιόφωνο και τις πολιτικές. Και τι κάνει το ραδιόφωνο ;
Κατεβάζει τον μέσον όρο και ανεβάζει την ακροαματικότητα.
Μήπως δεν είμαι σαφής;».
Αν θέλετε, μπορείτε να γίνετε σαφέστερη.
«Παράδειγμα : Διευθυντής ακροαματικού ραδιοφώνου
απαντάει σε κάποια παιδιά που του πήγαν δοκιμαστικό
«πιλότο». Δυστυχώς, δεν κάνετε για μας. Εμείς,
αποβλέπουμε από τη μέση και κάτω. Είστε πολύ καλοί για
μας». Έγινα σαφέστερη ; Δηλαδή, όταν φτάσουμε στους
αστραγάλους, θα έχει φτάσει η ακροαματικότητα στον
ουρανό και το ραδιόφωνο θα θαφτεί σιγά σιγά στο χώμα.
Τότε, θα μιλήσουμε ξανά για ραδιόφωνο ».
Είστε σαφής. Γιατί όμως έγινε αυτό ;
«Για 113 λόγους, που δεν θα σας του αραδιάσω εδώ
σήμερα. Μια άλλη φορά, σε μια άλλη συνέντευξη για το
ραδιόφωνο, να μιλήσουν κι άλλοι. Το μόνο που θα σας πω,
τώρα, είναι ότι οι άνθρωποι που προσπάθησαν να
ελευθερώσουν το ραδιόφωνο, πίστευαν ακράδαντα ότι η
υπάρχουσα ραδιοφωνία ήταν ό,τι χειρότερο. Και ότι η Ελλάς
ήταν γεμάτη ταλέντα ραδιοφώνου αδικημένα, που κλαίγανε
σε μια γωνιά, γιατί δεν τα έπαιζε κανείς. Νόμισαν ότι έχουμε
«ποιητές ραδιοφώνου» όσους και ποιητές. Η εφαρμογή
απέδειξε το όλως αντίθετο».
Αμφισβητείτε ότι ξεπήδησαν κάποια ταλέντα από την
ελεύθερη ραδιοφωνία ;
«Πόσοι πραγματικά ξεπήδησαν και ακτινοβόλησαν μέσα από
τους χιλιάδες που ξεχύθηκαν στα FM ; Απαριθμήστε ονόματα
μόνοι σας. Θα δείτε ότι μετριούνται εύκολα. Και να μη
μετρήσετε μαζί τους ανθρώπους που δούλευαν και στη
«σκλαβωμένη» ραδιοφωνία, μόνο τους καινούριους».
Αυτό τα λέει όλα ;
«Τα όλα δεν θέλω να τα πω τώρα. Είναι συζήτηση πικρής
ουσίας. Άλλη φορά. Πάντως, το ραδιόφωνο όπως και το
τραγούδι συμπλέουν με τη γενική κατάσταση».
Πικρής ουσίας κι αυτή, φαντάζομαι.
«Πράγματι, βρισκόμαστε στο σημείο όπου ξεκοκαλίζουμε την
κληρονομιά ανθρώπων με ήθος διαφορετικό από αυτό που
έχουμε σήμερα. Κι εμείς υπάρχουμε ακριβώς λόγω του
ήθους αυτών των ανθρώπων».
Κι αν σας ζητούσα να ηθογραφήσετε ;
«Ήταν ήθος με πνευματική ανάταση, εποικοδομητική
άμιλλα, ιστορική σύνδεση, φιλοπατρία, όχι σωβινισμό,
ανοιχτό πνεύμα στα καινούρια ρεύματα, απ’ όπου κι αν
προέρχονταν. Δίψα για το κοινό «καλύτερο» για την Ελλάδα
… που λένε».
Αυτό το λένε και σήμερα. Η ηθολογία, όμως, είναι
διαφορετική;
«Σήμερα έχουμε πέσει σε μια τέτοια βιοπάλη και τύρβη,
ώστε δεν μας μένει καιρός να ασχοληθούμε με οποιονδήποτε
άλλον προβληματισμό».
Και οι πνευματικοί άνθρωποι ; Συμπλέουν με τη γενική
κατάσταση ;
«Ο κόσμος είχε πάντα ένα φυσικό σεβασμό στους
πνευματικούς ανθρώπους και οι πνευματικοί άνθρωποι
σέβονταν απολύτως ο ένας τον άλλον και κυρίως τον εαυτό
τους. Το να είσαι πνευματικός άνθρωπος ήταν απόφαση που
απαιτούσε αγώνα και θυσίες. Οι πολιτικές καταστάσεις που
βιώνει αυτή η χώρα οδηγούν τους πολίτες της πρώτα σε
αδιαφορία για τα κοινά και τα πνευματικά και, κατόπιν, σε
μια χλιαρή αποδοχή μετριοτήτων. Οι μετριότητες γίνονται
αποδεκτές μάλλον χάριν των προσωπικών οπαδών τους κατ’
αρχάς και ύστερα λόγω μόδας. Ο μέσος όρος γίνεται οδηγός
πολιτισμού».
Εξουσιάζει ;
«Γίνεται το μέτρο των πάντων και σαν Προκρούστης
πριονίζει ό,τι τον ξεπερνάει. Αυτό είναι όλο. Και ισχύει
παντού. Και στο ραδιόφωνο και στο τραγούδι και σε ό,τι
άλλο σας απασχολεί …».
Στην τηλεόραση, ας πούμε …
«Ε, ναι… Εκεί κι αν είναι …».
Ποιοι ανταποκρίνονται στον μέσον όρο ;
«Οι περισσότεροι. Γι’ αυτό έχουμε αυτά τα πολιτιστικά. Αλλά
ο άνθρωπος που καταπιέζεται από ένα σύστημα που
έφτιαξαν οι μέσοι όροι, ψάχνει τη διέξοδο στην επάνοδο των
αξιών. Μη βλέποντας όμως τη διέξοδο να πλησιάζει,
απομονώνεται, απογοητεύεται και παραιτείται».
Αδιέξοδο, δηλαδή …
«Μπορεί να φαίνεται. Αλλά αν αποδεχθεί κανείς την
αναγκαστική ύπαρξη του οργανωτικού γιγαντισμού και
αποφασίσει να λειτουργήσει μέσα από αυτόν, μπορεί να
αποκαταστήσει διαύλους επικοινωνίας με όλους εκείνους
που υποφέρουν από αυτή την απομόνωση και συγχρόνως να
τους δώσει διεξόδους. Έτσι, μέσα από το απρόσωπο
σύστημα των μέσων όρων μπορεί πάλι να αρχίσουν να
διαγράφονται τα επίπεδα πολιτισμού. Αυτή η επικοινωνία
έχει μεγάλο ειδικό βάρος για τους ανθρώπους που νομίζουν
ότι δεν υπάρχει διέξοδος. Δεν θα το βρείτε αυτό σε καμία
μέτρηση».
Σήμερα βρίσκεστε στην ιδιωτική ραδιοφωνία. Τι ήταν
αυτό που σας έφερε εκεί ;
«Ο «ΜΕΛΩΔΙΑ» ήρθε και μου ζήτησε ξανά τη Ρηνιώ, τίποτε
άλλο. Το ραδιόφωνο είναι αέρας. Στη γη υπάρχει ένας
μακρύς, όλο εμπόδια δρόμος στα FM. Πάνω στους
ουρανούς, όλα συγκλίνουν σε ένα ραδιόφωνο, σε μια
εκπομπή, σε έναν ακροατή, σε έναν αέρα. Αυτόν που φυσάει
στου Παραδείσου τα στενά. Άλλοτε βοριάς και άλλοτε
τραμουντάνα»

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΒΙΚΥ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ
16 ΕΤΩΝ
ΠΟΣΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗ